نقد و بررسی مستند فیلم نسرین ساخته جف کافمن

فیلم نسرین برای چندین دهه، درمورد نسرین ستوده، فعال حقوق بشر و وکیل دادگستری که برای تغییر وضعیت موجود در ایران تلاش کرده است. پس از انقلاب ایران،  این کشور در زمینه حقوق زنان تغییر زیادی کرد. زنان از مناصب دولتی پاک شدند، مجبور به رعایت قوانین پوشش اسلامی شدند و حق طلاق یا حق حضانت فرزندان را از دست دادند. ستوده برای مبارزه با این ظلم‌های اجتماعی، برای آزادی محکومان اعدام و کودکان متهم به جنایات بزرگ و انتخاب  زنان برای عدم رعایت حجاب مبارزه کرد.

مستند  صریح و قدرتمند جف کافمن، با نام ساده فیلم نسرین  بخش های  زیادی را به تصویر می‌کشد که او و دیگران برای حقوق بشر در این کشور خاورمیانه طی کرده‌اند.

مستند فیلم نسرین که از اواخر سال 2017 تا اواسط سال 2018 فیلمبرداری شده است، با توضیح ارتباط خاص نسرین با همسرش رضا خندان آغاز می شود. این زوج یک ازدواج صمیمانه دارند که به موجب آن رضا کاملاً از کار همسرش حمایت می‌کند و رگه‌های مستقل او را دوست دارد. در بیشتر تقاطع ها، «نسرین» قطعاً به عدالت اجتماعی مربوط می شود.

اما در طیفی دیگر، مشارکت این دو فرد عنصری  پرورش دهنده است که داستان نسرین را پیش می برد. شما این حس را دارید که نسرین و رضا اگر می خواستند به راحتی می توانستند موفقیت فردی را کشف کنند. با این حال آنها فقط به کمک یکدیگر خوشبختی و استقامت واقعی پیدا می کنند. رابطه آنها پرتره فوق العاده صمیمی از زندگی پشت یک فعال حقوق را ارائه می دهد.

خارج از زندگی خانگی نسرین، حرفه نسرین در معرض خطر است. دولت ایران دائماً او را به خاطر فعالیت و قانون‌گذاری‌اش متمایز می‌کند. این تجاوز به حریم خصوصی مطمئناً برای وکیل جدید  نخواهد بود. در بیشتر دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور افراطی ایران، مخالفت ها و اعتراضات  سر کوب می شدند.

فیلم نسرین در حین کمک به کانون مدافعان حقوق بشر که توسط شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل اداره می‌شود، (او در این مستند نیز حضور دارد)، نرگس محمدی، نایب رئیس این سازمان را  حمایت کرد  که در سال 1394 دستگیر و به 16 سال زندان محکوم شد. . محمدی تنها در اکتبر 2020 آزاد شد.

من به خصوص جذب این موضوع شدم که چگونه  مستند کافمن تنها به داستان نسرین محدود نمی شود. در حالی که اکثر فیلم بر تلاش‌های او متمرکز است، اما هدف آن بیان تلاش‌های سراسر کشور برای ایجاد تغییر است، از محمدی فوق‌الذکر گرفته تا عبادی، تا جعفر پناهی کارگردان ایرانی و نرگس حسینی اصلاح‌طلب جوان را پوشش میدهد.

حسینی که به دلیل اعتراض علنی به برداشتن حجاب در ملاء عام و تکان دادن آن در هوا دستگیر شد، به زندان تهدید شد. نسرین به دفاع از او می‌آید و در آن زمان زنان دیگری شروع به شرکت در آنچه که به «دختران خیابان انقلاب» معروف شد، می‌شوند. داستان حسینی نمونه ای از قهرمانان بی شمار در مبارزه برای عدالت اجتماعی است.به همین ترتیب، مصیبت او بی عدالتی سیستم قضایی ایران در تهران را توضیح می دهد. برای مثال نسرین برای مذاکره در مورد آزادی حسینی نیاز به سه بار ملاقات با وثیقه دارد، زیرا یک قاضی بداخلاق از  انجام ملاقات های او ممانعت میکند.

کافمن این پرونده را به عنوان انگیزه ای برای دستگیری نهایی نسرین مطرح می کند. برای نشان دادن فشار و ناامیدی که نسرین در ظاهر نشان نمی دهد، کافمن بازیگر اولیویا کولمن را استخدام می کند تا صداپیشگی نامه های وکیل به خانواده اش را ارائه دهد. او همچنین بسیاری از اخبار جهان که در مورد این فعال نوشته شده است را می خواند.  البته کولمن در کارش استاد است.

با این حال، تغییر تن صدا از صدای روی پرده به صدای  انگلیسی بازیگر زن را حواس‌پرتی عجیبی یافتم که ما را از بافت منطقه و موضوع جدا می‌کرد. این احتمالاً به این دلیل است که کولمن خود ظاهراً  دارای شخصیتی حبابی است. بلکه لحنی سختگیرانه به خود می گیرد که به شدت با شخصیت ظاهراً شناور نسرین تفاوت دارد. این انتخاب، نامه کاملاً شخصی و سرگشاده وکیل را از هدف درونگرایانه مورد نظرشان دور می کند.

با این حال، مستند به اندازه کافی در صدای نسرین را به تصویر می کشد  که چنین انتخاب هایی کاملاً مضر نیستند. تماس‌های نسرین از زندان اوین ، زندانی بدنام برای مخالفان سیاسی  به طور کامل مبارزات او را نشان می‌دهد، زیرا او در سلول انفرادی و بدون ملاقات خانواده یا دوستانش قرار دارد. در بین زندانی شدن نادرست نسرین، کافمن بسیاری از فسادها در ایران را روشن می کند. اما او کشور را به عنوان یک مکان ذاتا شیطانی نشان نمی دهد، زیرا اغلب در رسانه های غربی این مورد این گونه  نمایش داده می شود.

لحظاتی وجود دارد که برخی بخشه ای  هنری کشور به چشم می‌خورد: نسرین از نمایش‌ها و گالری‌های هنری بازدید می‌کند و عشق و اجتماع واقعی در میان مناظر و صداهای روزمره نشان داده می‌شود. و با توجه به کیفیت بصری فیلمسازان تعبیه شده که این صحنه ها را با کمترین  موارد  ثبت می کنند، نگاه ما به اتفاقات پیش پا افتاده تهران غوطه ور خواهد بود. در به تصویر کشیدن مبارزه یک زن برای عدالت، مستند اصیل کافمن به داستانی سه بعدی قدرتمند از مقاومت و شجاعت نمایش داده می شود.