نمایشنامه نویسی چگونه است و چطور یک نسخه نمایشی بنویسیم؟ شما ایده ای برای یک نسخه ی نمایشی دارید اما می خواهید آن را در یک خط داستانی کمدی یا دراماتیک مثل یک نسخه نمایشی پرورش دهید. اما چگونه؟
اگر چه ممکن است بخواهید مستقیم به سراغ نوشتن بروید اما اگر پیش از شروع اولین پیش نویس برای طرح ریزی خط داستان خود وقت بگذارید نمایشنامه شما بسیار قوی تر خواهد بود. هنگاهی که در مورد روایت خود ایده پردازی کردید وساختار آن را ترسیم کردید نوشتن نمایشنامه به نظر کار طاقت فرسایی نخواهد بود.
در مورد روایت خود ایده پردازی کنید.
۱. تصمیم بگیرید چه نوع داستانی میخواهید بگویید.
اگر چه هر داستانی متفاوت است اکثر نمایشنامه ها در مقوله هایی طبقه بندی می شوند که به مخاطب در تفسیر روابط ورویدادهایی که می بیند کمک میکند .در مورد شخصیت هایی که میخواهید در مورد آنها بنویسید فکر کنید.سپس در نظر بگیرید چطور داستانشان راآشکار کنید.آیا آنها:
- باید رازی را حل کنند؟
- برای رسیدن به اهداف شخصی باید یک سری حوادث دشوار را پشت سربگذارند؟
- از معصومیت کودکانه به دنیایی پر از تجربه گذر کرده و بزرگ می شوند؟
- مانند سفر پر مخاطره ادیسه در داستان ادیسه،به سفر می روند؟
- نظم را به آشفتگی می کشانند؟
- برای دستیابی به یک هدف بر یک سری موانع غلبه می کنند؟
۲. در مورد بخش های اصلی آرک داستان ایده پردازی کنید.
آرک (قوس) داستان پیشرفت نمایش در طول آغاز،میانه، وانتهای داستان است. واژگان فنی برای این بخش ها به ترتیب عبارتند از:مقدمه چینی،کنش اوج گیرنده،گره گشایی،.
صرف نظر از اینکه مدت زمان نمایش شما چقدر است یا شما چند اجرا دارید یک نمایش خوب هر سه قطعه این معما را کامل خواهد کرد.قبل از نشستن برای نوشتن نمایشنامه در مورد اینکه چطور می خواهیدهر یک از آن ها را بسط دهید یادداشت برداری کنید.
3. تصمیم بگیرید چه مواردی را در مقدمه بیاورید.
مقدمه، نمایش را با ارایه اطلاعات اولیه ی مورد نیاز برای پیگیری داستان آغاز می کند:این داستان چه موقع وکجا روی می دهد؟شخصیت اصلی چه کسی است؟
اگر داستان شصیت های ثانویه دارد از جمله شخصیت مخالف قهرمان(شخصی که تضاد محوری خود را به شخصیت اصلی ، نمایان میکند) چه کسانی هستند؟درگیری اصلی که این شخصیت ها با آن مواجه میشوند چیست؟لحن نمایش (طنز،درام،عاشقانه،تراژدی) چیست؟
۴. مقدمه رابه سوی کنش اوج گیرنده بکشانید.
در کنش اوج گیرنده وقایع به شکلی پدیدار می شوند که شرایط را برای شخصیت ها دشوار تر می کنند.زمانی که حوادث تنش مخاطبان را بیشتر وبیشتر میکند درگیری مرکزی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.
این درگیری ممکن است با یک شخصیت دیگر(مخالف)،با شرایط بیرونی(جنگ،فقر،جدایی از یک فرد محبوب)یا با خود همراه باشد(به عنوان مثال مجبور به غلبه بر نا امنی های شخصی خود شود)کنش اوج گیرنده در نقطه عطف داستان به اوج خود می رسد:لحظه ی بالاترین میزان تنش،زمانی که درگیری به اوج خود می رسد.
۵. تصمیم بگیرید چگونه درگیری بر طرف شود.
گره گشایی تنش را از اوج درگیری تا انتهای آرک داستان برطرف می کند.جایی که شخصیت اصلی آنچه را که می خواهد بدست می آورد شما احتمالاً پایان خوشی خواهید داشت ؛ جایی که مخاطب می فهمد شخصیت اصلی شکست خورده است پایانی غم انگیز دارید؛یا پایان داستان که در آن همه سؤالات پاسخ داده می شود.
۶. تفاوت بین طرح وداستان را بدانید.
روایت نمایشنامه ی شما از طرح وداستان ساخته شده است-دو عنصر مجزا که باید با هم ساخته شوند تا نمایشنامه ای را به وجود آورد که توجهمخاطبان شما را به خود جلب کند.E.M.forster داستان را به عنوان آنچه که در نمایش رخ می دهد تعریف کرد-یعنی ترتیب زمانی آشکار شدن وقایع.
از سوی دیگر ، طرح را می توان منطقی دانست که حوادثی را که در طول آن نمایان میشوند را به هم پیوند می دهد و آن ها را از نظر عاطفی قدرتمند می کند .نمونه ای از این تفاوت این است:
داستان :دوست دختر قهرمان اصلی با او به هم زد.سپس قهرمان کار خود را از دست داد.
طرح:دوست دختر قهرمان اصلی با او به هم زد.قهرمان دل شکسته در کار دچار یک شکست عاطفی گردید که به اخراج او منجر شد.
شما باید داستانی را گسترش بدهید که جذاب باشد و اعمال آن به اندازه ی کافی سریع باشند که توجه مخاطبان راحفظ کند در عین حال باید نشان دهید که چگونه همه ی این اعمال درطول پیشرفت طرح داستان به یکدیگر پیوسته هستند .به این طریق باعث می شوید مخاطبتان به حوادثی که در صحنه اتفاق می افتد اهمیت بدهد.
۷. داستان خود را گسترش دهید.
مایه ی عاطفی طرح تان را عمیق تر کنید تا اینکه داستان خوبی ارایه دهید.با پاسخ دادن به سؤالات زیر در مورد عناصر اصلی داستان ایده پردازی کنید قبل از اینکه آنها را با نوشتن بسط دهید:
- داستان شما در کجا اتفاق می افتد؟
- قهرمان شما (شخصیت اصلی) و شخصیت های مهم ثانویه چه کسانی هستند؟
- تضاد اصلی که این شخصیت ها در گیر آن هستند چیست؟
- حادثه ی تحریک آمیز که کنش اصلی نمایش را ایجاد می کند ومنجر به آن تضاد اصلی می شود چیست؟
- برای شخصیت های شما هنگام برخورد با این تضاد چه اتفاقی می افتد؟
چگونه تضاد در پایان داستان حل می شود؟ این چه تأثیری روی شخصیت ها می گذارد؟
۸. با توسعه ی طرح ، داستان خود را عمیق تر کنید.
به یاد داشته باشید که طرح، ارتباط بین همه ی عناصر داستان را که در مرحله ی قبل اشاره شد گسترش میدهد. همانطور که در مورد طرح فکر می کنید باید سعی کنید به سؤالات زیر پاسخ دهید:
- روابط بین شخصیت ها چیست ؟
- چگونه شخصیت ها با تضاد اصلی ارتباط بر قرار می کنند؟ کدام یک از آنها بیش از همه تحت تأثیر قرار میگیرد و چگونه بر آنها تأثیر می گذارد؟
- پیشرفت منطقی ،اتفاقی که با تکیه بر یک جریان مداوم به سمت لحظه ی حساس و گره گشایی داستان می رود و هر رویدادی را به رویداد بعدی سوق می دهد چیست ؟
تصمیم گیری در مورد ساختار نمایش
۱. اگر در زمینه ی نمایشنامه نویسی مبتدی هستید با نمایش تک پرده شروع کنید.
قبل از نوشتن نمایشنامه باید این حس را داشته باشید که چگونه می خواهید آن را قالب بندی کنید.نمایش تک پرده مستقیم وبدون هیچ وقفه ای اجرا می شودونقطه ی شروع خوبی برای افراد تازه کار برای نمایش نامه نویسی است. نمونه هایی از نمایش های تک پرده شامل: Percy Mackaye اثر Gettysburg” وAmy lowell و Robert Frost اثر“The Bond” است.
اگر چه نمایش های تک پرده ساده ترین ساختار را دارند به یاد داشته باشید که همه ی داستان ها نیاز به یک آرک داستانی با آشکار سازی ،افزایش تنش، وگره گشایی دارند.
از آنجا که نمایش های تک پرده فاقد وقفه هستند امکانات و تغییرات لباس ساده تری دارند.نیازهای فنی خود را ساده بگیرید.
۲. طول نمایش تک پرده ی خود را محدود نکنید.
مدت زمان اجرا در نمایش تک پرده چندان مهم نیست.این نمایش نامه ها می توانند به طور گسترده ای از نظر زمانی متفاوت باشند.برخی به کوتاهی ده دقیقه وبرخی دیگر به طول بیش از یک ساعت.
- فلاش درام ها نمایش تک پرده ی بسیار کوتاه هستند که می توانند از چند ثانیه تا حد اکثر ده دقیقه اجرا شوند.آنها برای نمایش های تئاتر مدرسه،محله، همچنین برای مسابقات مخصوص فلاش تئاتر عالی هستند.برای نمونه فلاش درام “لحظه ی سبز” از Anna Stillamanرا ببینید.
۳. برای مجموعه های پیچیده تر نمایش دو پرده داشته باشید.
نمایشنامه ی دو پرده متداول ترین نمایش در تئاتر معاصر است .اگر چه هیچ قانونی برای طول زمان هر اجرا وجود ندارد به طور کلی اجراها تقریباً نیم ساعت طول می کشند وبه مخاطب یک وقفه ی میان پرده بین آنها می دهد. این میان پرده به آنها فرصت می دهد تا از استفاده کنند،استراحت کنند،درباره ی آنچه اتفاق افتاده فکر کنند ودرباره ی تضاد ایجاد شده در اجرای اول بحث کنند.همچنین این امکان را به عوامل می دهد تا تغییرات فاحشی در چیدمان ،لباس، وآرایش ایجاد کنند.میان پرده ها معمولاً پانزده دقیقه طول می کشند .بنا بر این وظایف عوامل خود را برای آن زمان مناسب نگه دارید .
می توان به نمونه هایی از نمایش های دو پرده به «Holderlin » از« Peter weiss»یا «بازگشت به خانه»از « HaroldPinter» مراجعه کرد.
۴. طرح خود را متناسب با نمایش دو پرده تنظیم کنید.
مدت زمان نمایش دو پرده بیشتر از زمانی است که عوامل شما مجبور به تنظیمات فنی هستند.از آنجا که مخاطب وقفه ای در میان نمایش دارد نمی توانید داستان را به عنوان روایتی روان در نظر بگیرید.شما باید طوری داستان تان را تا میان پرده ساختار بندی کنید که مخاطب در پایان اجرای اول دچار تنش وتعجب شود. آنها بلا فاصله پس از وقفه به سمت تنش فزاینده ی داستان کشیده میشوند.
- حادثه ی تحریک کننده باید در میانه ی اولین اجرا بعد از آشکار سازی پس زمینه اتفاق بیفتد.
- حادثه ی تحریک آمیز را باصحنه های متعدد اعم از صحنه های نمایشی ،غم انگیز،یا کمدی که تنش مخاطب را بیشتر می کند دنبال کنید.این صحنه ها باید به سمت نقطه ی درگیری که پایان پرده ی اول خواهد بود ساخته شوند.
- پرده اول را درست بعد از بالاترین نقطه ی تنش در داستان به پایان بر سانید.مخاطبانی که خواستار ادامه ی داستان در هنگام میان پرده هستند دوباره برای پرده ی دوم مشتاق تر باز خواهند گشت.
- پرده ی دوم را با تنش کمتر از پرده ی اول آغاز کنید.شما می خواهید بازگشت مخاطب به ماجرا و درگیری آن به راحتی صورت بگیرد.
- درست قبل از پایان نمایش صحنه های متعدد از پرده ی دوم را ارائه دهید که خطرات را در درگیری به سمت اوج داستان یا بالاترین نقطه ی تنش و درگیری افزایش می دهد .
- مخاطب را با کنش فرود و گره گشایی به سوی پایان داستان آرام کنید.اگر چه همه ی نمایشنامه ها نیازی به پایان خوش ندارند ،اما مخاطب باید احساس کند که تنش ایجاد شده در طول نمایش تمام شده است.
۵. با نمایش سه پرده به سوی طرح های طولانی تر وپیچیده تر گام بردارید.
اگر تازه وارد نمایشنامه نویسی شده اید ممکن است بخواهید با نمایش تک پرده یا دو پرده کار خود را شروع کنید زیرا یک نمایش کامل وسه پرده ممکن است مخاطبان شما را به مدت دو ساعت روی صندلی های خود نگه دارد.این کار مهارت وتجربه ی زیادی می طلبد که بتواند محصولی را تولید کند که مخاطب را به مدت طولانی مجذوب نگه دارد.بنابراین ممکن است در ابتدابخواهید دیدگاههای خود را پایین بیاورید.با این حال اگر داستانی که می خواهید بگویید به اندازه ی کافی پیچیده باشد نمایش سه پرده ممکن است بهترین شرط باشد.درست مانند نمایش دو پرده امکان ایجاد تغییرات عمده در طول میان پرده ها وجود دارد.هر پرده از نمایش باید به هدف داستان گویی خود دست یابد.
- پرده ی اول آشکار سازی است:برای معرفی شخصیت ها و اطلاعات زمینه وقت بگذارید.
توجه مخاطب را به شخصیت اصلی (قهرمان) وموقعیتش جلب کنید .تا زمانی که مشکلات شروع
می شود باعث واکنش عاطفی شدید او بشوید.همچنین پرده ی اول باید مشکلی را مطرح کند که در سرتاسر نمایش گسترش یابد.
- پرده ی دوم پیچیده سازی است.هم زمان که مشکلات سخت تر می شود در گیری های قهرمان زیادتر می شود .یک راه خوب برای افزایش درگیری ها در پرده ی دوم فاش کردن یک بخش مهم از اطلاعات پیش زمینه است که نزدیک نقطه ی اوج داستان است. این افشاگری باید شک را در ذهن شخصیت اصلی ایجاد کند قبل از اینکه قدرت داشته باشد از درگیری به سمت گره گشایی پیش برود. با اندیشه های قهرمان در صحنه ی قتل، پرده ی دوم نا امیدانه پایان میابد .
- پرده ی سوم گره گشایی است.قهرمان بر موانع پرده ی دوم غلبه می کند وراهی پیدا می کند تا به فرجام بازی برسد .به یاد داشته باشید که همه ی نمایش ها پایان خوشی ندارند؛
به عنوان بخشی از گره گشایی قهرمان ممکن است بمیرد،اما مخاطب باید چیزی از آن یاد بگیرد.
- نمونه هایی از نمایش های سه پرده شامل” Mercadet” : اثر Honero de Balzac وPigeon” “ اثر Gallas Worthyمی باشند.
نمایشنامه نویسی چگونه است :
۱. اعمال و صحنه های داستانتان راطرح ریزی کنید.
در دو بخش اول این مقاله،شما ا در موردایده های اولیه در مورد آرک داستان،پیشرفت طرح و داستان ،ساختار نمایش هم فکری کردید.حالا ،قبل از نشستن برای نوشتن نمایش باید همه ی ایده ها را در قالبی منظم قرار دهید. برای هر کنش آنچه که در هر صحنه اتفاق می افتد را طرح بندی کنید.
- چه زمانی شخصیت های مهم معرفی میشوند؟
- اطمینان حاصل کنید که رویدادهای هر صحنه در ارتباط با صحنه ی قبل ساخته شوند تا پیشرفت طرح حاصل شود.
- چه زمانی به تغییرات دکور ،تغییرات لباس نیاز دارید؟زمانی که شما برای افشای داستانتان طرح ریزی می کنیداین گونه عناصر تکنیکی را مد نظر قرار دهید.
۲. بانوشتن نمایش به طرح خود واقعیت ببخشید.
زمانی که شما طرح کلی خود را دارید می توانید نمایشنامه ی واقعی خود را بنویسید-گفتگوی اصلی خود را در صفحه ی اول بیاورید بدون آنکه نگران این باشیدکه گفتکو چقدر طبیعی جلوه کندیا اینکه بازیگران در صحنه چطور اجرا کنند.در پیش نویس اول شما فقط می خواهید همانطور که GuydeMaupassantگفت «شما فقط می خواهید چیزی را بنویسید».
۳. درایجاد یک گفتگوی طبیعی کار کنید.
شما می خواهید به بازیگران خودیک نمایشنامه ی محکم بدهیدتا آنها بتوانندخطوط را به شیوه ای تحویل دهند که به نظر انسان واقعی واز نظر عاطفی قدرتمند باشند.صدایتان را ضبط کنید در حالی که خطوط را ازاولین پیش نویس با صدای بلند می خوانید.سپس به صدای خود گوش دهید.به نکاتی توجه کنید که به نظر رباتیک یا خیلی خشک هستند.به یاد داشته باشید که حتی در نمایشنامه های ادبی شخصیت های شما هنوز مثل افراد عادی به نطر برسند آنها باید حتی مانند زمانی که سر میز شام ا زشغل خود گله میکنند دیالوگ های خیالی ارائه دهند.
۴. اجاره دهید گفتگو ها متنوع باشند.
شما هنگام صحبت با دیگران به ندرت روی یک موضوع واحد متمرکز می شوید در حالی که دریک نمایش ،مکالمه ها باید شخصیت ها را به سوی درگیری بعدی سوق دهند.شما باید به تغییرات کوچک اجازه دهید ان را واقعی تر جلوه کند.برای مثال در یک بحث در مورد اینکه چرا دوست دختر شخصیت اصلی با او قطع رابطه میکند ممکن است دو یا سه خط پشت سر هم داشته باشیم جایی که گوینده ها در مورد اینکه چه مدتی در اولین مکان با هم قرار داشته اند بحث کنند.
5. تعلیق هایی در گفتگوهای خود ایجاد کنید.
همیشه مردم حتی زمانی که قصد بی ادبی ندارند کلام یکریگر را قطع می کنند-حتی زمانی که منظورشان حمایت است با جمله ی «فهمیدم ،مرد»یا «نه کاملاً حق با شماست».همچنین کلام خود را با عوض کردن موضوع قطع می کنند:«من فقط ـمنظورم اینه که رانندگی تا آنجا در روز شنبه برایم مهم نیست .فقط همین-گوش کن ،من اخیراً سخت کار کردم»
6. از به کار بردن جملات شکسته نترسید .
هر چند آموزش دیده ایم که هرگز از آنها در نوشتن استفاده نکنیم اما در همه حال در مکالمه آنها را به کار می بریم:«از سگها متنفرم.همه ی آنها»
دستور العمل ها به بازیگران اجازه میدهند دید شما را نسبت به آنچه که در صحنه روی می دهد درک کنند.از ایتالیک ها(حروف کج)یا براکت ها(کروشه ها) استفاده کنید. با دستورالعمل ها صحنه ی خود را ازمکالمات گفتاری جدا کنید.در حالی که بازیگران از هنر خلا قا نه ی خود برای زنده کردن سخنان شما استفاده می کنند برخی از دستورالعمل های خاص شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نشانه های مکالمه:(سکوت طولانی ونا خوشایند)
- اعمال فیزیکی:(سیلاس می ایستد وبا عصبانیت راه میرود)،(مارگارت ناخن های خود را می جوید).
- حالات عاطفی:(با اضطراب)،(با انگیزه)،(پیراهن کثیف را بلند کرد انگار که از آن متنفر باشد).
۷. تا زمانی که نیاز است پیش نویس خود را باز نویسی کنید.
شما نمی خواهید در اولین پیش نویس داستان را افشا کنید.حتی نویسندگان با تجربه نیز برای اینکه از محصول نهایی رضایت داشته باشند باید چندین پیش نویس از نمایشنامه ی خود بنویسند. عجله نکنید.با هر مرور جزئیات بیشتری را اضافه کنید که به جان بخشیدن محصول شما کمک می کند.
- به یاد داشته باشید حتی هنگام اضافه کردن جزئیات کلید حذف می تواند بهترین دوست شما باشدهمانطور که Donald Murrayمی گوید«آنچه که بد است را ریشه کن کن تا آنچه که خوب است آشکار شود»تمام گفتگوها ورویداد هایی که به تشدید بار عاطفی نمایشنامه کمک نمی کند راحذف کنید.
- توصیه های رمان نویس Leonard Elmore که در نمایشنامه ها به کارمی رود این است«سعی کنید بخشی را که خوانندگان نمی خواهند آن را بخوانند کنار بگذارید.

نویسنده و ایده پرداز
متولد 1361
ساکن تهران
کارشناسی گرافیک
کاردانی فیلمسازی (انیمیشن)
• عضو خانه سینما و آسیفا ، خانه حمایت از فیلم کودک و نوجوان و …
• عضو گروههای ایده پردازی و تیم خلاقیت و اتاق فکر شرکتهای تبلیغاتی و سازمانهای مختلف در طول 20 سال گذشته.
• نویسنده داستان ، شعر و فیلمنامه انیمیشنهای کودکان از جمله ترانه های حسنی و …
• کار به صورت پروژه ای در زمینه نویسندگی (شعر ، داستان ، فیلمنامه کوتاه و بلند و سینمایی کودک و بزرگسال- انیمیشن و رئال) در قالب همکاری با گروههای نویسندگی مختلف .
• چاپ اثر در نشریات مختلف در زمینه شعر و داستان کودک از جمله ماهنامه سروش کودکان، عروسک سخنگو و …
• تدوین نماهنگ های تلویزیونی و مصاحبه صدا و سیما ، در برنامه دریای جان ، شبکه ۴ سیما، تابستان ٨٩
• تدوین ویژه برنامه تلویزیونی روز جهانی فلسفه ، شبکه ۴ سیما ، آبان 89
• نایب دبیر کانون عکس و فیلم دانشگاه الزهرا و برگزاری جلسات نقد و بررسی فیلم و انیمیشن سالهای 84 تا 87 .
• مدرس انیمیشن و نقاشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• مدیر برنامه ریزی و مدرس انیمیشن در جشنواره 4 روزه ” کودک، خلاقیت، محیط زیست” موزه دارآباد در سال 92
• مدیر ایده پردازی و برنامه ریزی شرکت “آرکا ایتوک” و فعالیت مستمر در زمینه کارآفرینی و مشاوره و ایده پردازی از سال 92
• مدیر ایده پردازی و اجرایی سایت و پیج سینمایی
جوایز و افتخارات :
• نویسنده برگزیده جشنواره حیات سال 95 به داوری آقای هوشنگ مرادی کرمانی و چاپ کتاب با عنوان “قلپ قلپ قلپ” با موضوع آب
• نویسنده منتخب مجموعه داستان های 15 کلمه ای جشنواره نویسندگی ادبیات اقلیت با موضوع کودکان کار و چاپ اثر در کتاب ” شاهزاده کوچولو در مترو ”
• برنده جشنواره جایزه انگشت جادویی پاییز 97 با داستان “قاشق چوبی”
• شرکت در استارت آپ ویکند رویداد خلق ایده فیلمنامه نویسی مهرماه 97 و انتخاب طرح اولیه در بین 20 اثر منتخب.